Blog

Το αγαπημένο μου βιβλίο από τον Γιάννη Καλπούζου είναι το μυθιστόρημα Γινάτι ο σοφός της λίμνης. Ένα βιβλίο που συνδυάζει ιστορία, ηθογραφία και συναίσθημα.

Αρχικές μου σκέψεις

Κάθε φορά που διαβάζω ένα βιβλίο του Γιάννη Καλπούζου ανοίγει μπροστά μου ένας κύκλος που κατορθώνει να κλείσει μέσα του μια δυνατή ερωτική ιστορία και ένα πλούσιο σε ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία πλαίσιο που καθορίζεται απο τον τόπο και τον χρόνο της κάθε ξεχωριστής μυθιστορηματικής επιλογής του.

Καθώς εισέρχομαι στα ενδότερα του βιβλίου

Σε αυτό του το μυθιστόρημα λοιπόν ο Γιάννης Καλπούζος ενώνει δυο ανθρώπους με ξεχωριστά βιώματα, με ξεχωριστές θρησκείες, με ξεχωριστές αντιλήψεις. Μοναδικό κοινό χαρακτηριστικό το Γινάτι εκείνο το χαρακτηριστικό της Ψυχής που ξυπνάει τον εγωισμό και διεγείρει την αλαζονεία. Εκείνο το χαρακτηριστικό που ορίζει ανεξίτηλα τις πράξεις και καθορίζει βίαια της εξελίξεις στις ζωές των ανθρώπων. Ο συγγραφέας πλάθει ξεχωριστούς χαρακτήρες και ταυτόχρονα κατορθώνει να δώσει χρώμα και πνοή σε μια ολόκληρη εποχή. Πρωταγωνιστές και κομπάρσοι δίνουν υπόσταση στην ίδια την ελλειμματική ανθρώπινη ψυχοσύνθεση. Αυτήν που άγεται και φέρεται από τα εγωιστικά προσωπικά θέλω. Τις προσωπικές ίριδες και τις κατευθυνόμενες αποκλειστικά από εγωπάθεια προσωπικές αντιλήψεις.

Ο Δεκαεπτάχρονος Ζώτος αναγκάζεται να αφήσει το σπίτι του στο χωριό ύστερα από ένα διπλό φονικό και τον φόβο της αντεκδίκησης. Μια υποψία, μια φήμη, λαμπαδιάζει μέσα του το Γινάτι. Χαρακώνει την ψυχή του. Με συναισθήματα ανάκατα, σκοτεινά προσπαθεί να παλέψει με τα φαντάσματα της ψυχής του. Θάνατος, πόνος, θυμός, θλίψη, ντροπή, ταπείνωση. Και είναι μπροστά πια στο γέννημα μιας βεντέτας. Πρέπει όμως να ισορροπήσει και να βρει τα πατήματα του στα Ιωάννινα πια. Εκεί έρχεται αντιμέτωπος με την ανέχεια και την αναζήτηση εργασίας που είναι πάρα πολύ δύσκολη εκείνη την εποχή. Θα βρεθεί όμως μπροστά στον Μελίγλωσσο Σιορ Δονάτο, τον αινιγματικό βαρκάρη που θα τον προστατεύσει, θα τον βοηθήσει αλλά κυρίως θα προσπαθήσει να μερώσει την οργή που εξουσιάζει την ψυχή του Ζώτου. Όταν ο Ζώτος γνωρίσει την Χαβαή θα την ερωτευθεί παράφορα. Η Οργή του θα μαλακώσει, το βλέμμα του θα γαληνέψει. Η Χαβαή είναι Μουσουλμάνα. Χήρεψε νωρίς και ζει με την μητέρα της την θεία της και τον θείο της που προσπαθούν να την ξαναπαντρέψουν. Οι δύο νέοι θα συναντήσουν πολλά εμπόδια. Και θρησκευτικά και κοινωνικά. Ένας έρωτας θα γεννηθεί, αβίωτος και καταπιεσμένος στις νόρμες της κοινωνίας. Οι δύο νέοι όμως θα κάνουν το κάθε τι για να μπορέσουν να ζήσουν με δύναμη τον έρωτα τους. Να ζήσουν με πάθος και ορμή το κάθε συγκλονιστικό συναίσθημα που αναβλύζει μέσα από την ψυχή τους.

Δίπλα τους συνοδοιπόροι στο ταξίδι της Ιστορίας και του έρωτα, χαρακτήρες που σημαδεύουν το μυθιστόρημα καίρια και καθοριστικά. Ο Κομπογιαννίτης γιατρός Μαργάζης. που εκμεταλλεύεται την ανάγκη και την λαχτάρα κάποιων ανθρώπων για ένα παιδί. Ο ρασοφόρος Παπα-Λέρας. Παπάς ή διάβολος. Πουλάει εκδουλεύσεις γνωρίζοντας πράγματα και γεγονότα. Παίζοντας στα δάκτυλα την νοοτροπία των ανθρώπων. Η Σαραλίν μια γοητευτική γυναίκα-αράχνη που θα μπλέξει στον ιστό της καθοριστικά τις εξελίξεις της ιστορίας. Ο Σοφός της Λίμνης που θα μας μαγέψει με την σοφία των λόγων του. Θα μας μεταγγίσει την ουσία και την αξία της αληθινής ζωής και θα μας διδάξει μέσα από το δικό του μοναδικό ταξίδι της εξιλέωσης και της αναζήτησης της συγχώρεσης.

Και πάμε παρακάτω

Με την μαγική του πένα ο συγγραφέας που τρυπάει σαν νυστέρι εισχωρεί στο θυμικό των ηρώων και αναλύει με τον δικό του τρόπο τις αιτίες που δυναμιτίζουν τις πράξεις των ανθρώπων, είτε θετικά, είτε αρνητικά. Επανειλημμένη οργή, υπερβολική ζήλια. Στενόμυαλες και μονοδιάστατες αντιδράσεις. Εκδίκηση, εγωισμός, αλαζονεία, κακοδαιμονία. Αλλά και πείσμα και εμμονή στην επίτευξη στόχων. Στο ξεπέρασμα εμποδίων ακόμα και αξεπέραστων φαινομενικά καταστάσεων. Ο συγγραφέας παίζει με την λέξη Γινάτι αλλάζοντας συνέχεια τον σκοπό, τον ορισμό και την κατεύθυνση της σημασίας των λέξεων και των πράξεων. Άλλοτε είναι το πείσμα το ηρωικό. Άλλοτε το πείσμα το εγωιστικό. Άλλοτε το πεισματικό φιλότιμο και άλλοτε η πεισματική προσκόλληση σε μια αλήθεια που πιστεύουμε κάτω από ένα λανθασμένο πρίσμα. Το Γινάτι του Έρωτα και της Ζήλιας που σκοτεινιάζει το μυαλό και την λογική.
Υπάρχει όμως και το Θρησκευτικό Γινάτι, το πολιτικό, το Εθνικό. Αυτό που μπαίνει πάντα ανάμεσα στις σχέσεις των ανθρώπων που προέρχονται από έναν άλλον λαό, από μια άλλη θρησκεία ή απλά προέρχονται από μια άλλη πηγή αντίληψης.

‘Ότι και να πεις είναι λίγο

Μέσα απο το κείμενο του τελικά ο συγγραφέας κατορθώνει να μεταστρέψει και να λυτρώσει τους εγωιστές ήρωες του. Να βγάλει στην επιφάνεια όχι μόνο τον αρνητικό εγωισμό αλλά και το θετικό πείσμα. Αυτό που δεν μας αφήνει να παρατήσουμε τα όνειρα μας και τους στόχους μας.

Με έναν δικό του μοναδικό τρόπο: Προβληματίζει, αφυπνίζει. Κεντρίζει την Ιστορική μνήμη. Ξεσηκώνει το συναίσθημα και αντιπαλεύει την λογική.

Ένα μυθιστόρημα γεμάτο και ουσιώδες. Ένα μυθιστόρημα που σε αρπάζει και σε βάζει σε μια μηχανή του χρόνου να περπατήσεις και εσύ στα σοκάκια των Ιωαννίνων και να βιώσεις τις ιστορική πραγματικότητα της πόλης και την συγκεκριμένη νοοτροπία των κατοίκων της.

Μας παρουσιάζει Ιστορικά γεγονότα γνωστά και λιγότερο γνωστά. Την Ιταλική κατοχή των Ιωαννίνων. Το Βλάχικο ζήτημα. Τους Παραχαράκτες της Ιστορίας που από αμορφωσιά ή από συμφέρον πάντα προσπαθούσαν να αλλάξουν την ιστορική αλήθεια αυτής της χώρας. Το ζήτημα της Βορείου Ηπείρου. Και όλα αυτά δια μέσου ενός εκπληκτικού γλωσσικού πλουραλισμού. Με έναν θησαυρό εικόνων και λέξεων μας οδηγεί στην καρδιά της ιστορικής εποχής που διέπει το μυθιστόρημα του.

Λαογραφικά στοιχεία, έθιμα, νοοτροπίες του τόπου δοσμένα γλαφυρά και καθοριστικά ειπωμένα. Η τοπική διάλεκτος, η ντοπιολαλιά των κατοίκων αναμεμειγμένη με τις υπόλοιπες φυλές που κατοικούσαν στα Ιωάννινα. Δημιουργεί με την γλώσσα και τα ιδιώματα έναν καταπληκτικό αντίγραφο της εποχής εκείνης και μας το παρουσιάζει. Κοινωνικά φαινόμενα όπως η ληστοκρατία, αλλά και η συνύπαρξη Χριστιανών και μουσουλμάνων. Και άλλα πολλά γεγονότα που συναρπάζουν, αλλά και κουμπώνουν αρμονικά με την πορεία της μυθιστορηματικής πλοκής.

Θα μπορούσα να σας μιλάω για ώρα για αυτό το βιβλίο. Ξεπετάγονται μέσα από το μυαλό μου διαρκώς οι εικόνες που με γέμισαν, αλλά και τα συναισθήματα που γεννήθηκαν μέσα μου. Όμως είναι ένα βιβλίο που θα πρέπει ο κάθε αναγνώστης να το γευθεί και να το απολαύσει με τον δικό του τρόπο και τον δικό του συναισθηματικό ρυθμό. Να νιώσει τον δυνατό Έρωτα, να βιώσει το πεισματικό Γινάτι και να γνωρίσει τον Εσωτερικό Πόλεμο των ηρώων πριν αυτοί φτάσουν στην Κάθαρση και την Εξιλέωση που θα αναζητήσουν με πείσμα και αγωνία μέσα από την πορεία της ζωής τους.

Το κάθε απόσπασμα ένα μάθημα ζωής

Το γινάτι είναι δαγκωματιά φιδιού, που το δηλητήριο δε σταματά στην πληγή. Κυλά στο αίμα και φαρμακώνει κάθε κύτταρο, κορμί και ψυχή. Με τη διαφορά ότι το δηλητήριό του δε θανατώνει. Αρρωσταίνει τον άνθρωπο με ασθένεια κολλητική προς τους κοντινούς του. Άθελά του, ή και με τη θέλησή του ενίοτε, βλάφτει όσους τον νοιάζονται.

Αντί ν’ απαγγείλω, προτιμώ να σου αναπτύξω τις σκέψεις μου αναφορικά με το γινάτι, απ’ το οποίο κρέμεται μεγάλο μέρος της ζωής. Προσομοιάζει με την αρετή και την κακία, χωρίζεται σε δύο δρόμους.
»Κακό γινάτι είναι να επιδιώκεις να υποτάξεις τον άλλον με οποιονδήποτε τρόπο. Να έχεις το πάνω χέρι στον έρωτα, στη δουλειά, στην οικογένεια, στη συντροφιά, στη συζήτηση. Να νιώθεις πιο σπουδαίος απ’ τους λοιπούς ανθρώπους, να εκβιάζεις συναισθηματικά τα παιδιά ή τους γονιούς σου….

«Στο κακό γινάτι συγκαταλέγεται η αχαλίνωτος και κατ’ επανάληψη οργή, η υπερβολική ζήλια, η ξεροκεφαλιά, ο φανατισμός, η εκδίκηση, να βάνεις μπροστά το “εγώ”, να περηφανεύεσαι πως είσαι όμορφος κι οι άλλοι άσχημοι να κοκορεύεσαι για τα πλούτη σου δίχως να στοχάζεσαι ότι πολλοί δεν έχουν τίποτε. Κακό γινάτι κι ο πόλεμος, πιότερο σε όσους τους μεταλαμπαδεύεται το μίσος και καλούνται να σκοτώσουν. Κακό γινάτι είναι κι όταν θες να τους κατασπαράξεις όλους επειδή πάνε χάλια οι δουλειές σου ή επειδή χώρισες ή πέθανε η δική σου γυναίκα κι όχι του φίλου σου ή γιατί αρρώστησες εσύ κι όχι ο γείτονας».
«Δε βλάπτει κι ο λίγος θυμός;» τον διέκοψε ο Ζώτος, «Χρειάζεται ενίοτε. Ξεκαθαρίζει τη στάση σου ή σε ξαλαφρώνει απ’ το άχτι και την πίκρα. Αν τον βαστάς μέσα σου θα σε αρρωστήσει. Ο θυμός λειτουργεί σαν τον καφέ που σιγοψήνεται στο μπρίκι. Πρέπει να τον προλάβεις προτού ξεχειλίσει και χυθεί στα κάρβουνα».
«Αμ δεν τον κουμαντάρεις εύκολα… Όμως σταμάτησα την κουβέντα σου, σιορ Δονάτο».
«Άμα το παλέψει κανείς, θα τα καταφέρει. Λοιπόν, υπάρχει και καλό γινάτι, το γόνιμο πείσμα. Όταν λες θα σταθώ στα πόδια μου, θα σηκώσω ξανά το κεφάλι. Δες τους πρόσφυγες. Έπιασαν τους βοσκότοπους και τους μετέτρεψαν σε χωράφια. Καλλιέργησαν τα έλη. Καλό πείσμα είναι και να λες θα ματώσω στη δουλειά ή στο διάβασμα και θα πετύχω. Τι κι αν γεννήθηκα φτωχός, θα μοχθήσω εκατό φορές περισσότερο. Καλό πείσμα και να παλεύεις να μη σε νικήσει η αρρώστια, να μη σε σέρνουν οι άλλοι, να μην υποχωρείς σε ό,τι σε καταδυναστεύει, να μην επιτρέπεις να φυτρώνει εντός σου το κακό γινάτι.
Να μπορείς ν’ αλλάζεις, να μη βολεύεσαι, να σιωπάς όταν δεν έχεις κάτι ουσιαστικό να πεις, να μάχεται τα χούγια και τα κουσούρια που, παρεμπιπτόντως, μεγαλώνουν με τον καιρό. Καλό γινάτι λογίζεται και το πείσμα να ανακαλύψεις την αιτία της ύπαρξής σου, να πλουταίνεις τον νου σου, να αναρωτιέσαι και να παρατηρείς για κάθε τι έξω σου και έσω σου, να μη δέχεσαι να σου τσαλαπατούν το φιλότιμο και την αξιοπρέπεια.
Υφίστανται χιλίων λογιών γινάτια. Ξεύρεις ποιο είναι το μυστικό; Να χωρίσεις το γινάτι στα δύο. Να πετάξεις το κακό κομμάτι, να το νικήσεις να μη σε νικά, και να κρατήσεις το καλό. Να γενει γη και άτι. Να καλπάζει λεύτερα ο λογισμός σου απά στη γης».

Το μότο του βιβλίου

Έρωτας και Γινάτι σε μια ατελείωτη κόντρα με την ίδια την ζωή. Σε μια ατέρμονη διαμάχη με τα προσωπικά και καθοριστικά πάθη της ίδιας της ανθρώπινης Ψυχής. Απλά απολαύστε το…….